2 april 2023 Indrukwekkend, deze aanvaart. Voor de boeg torent de vulkaan van Montserrat boven ons uit. Er komt rook uit de flanken van de vulkaan, wat geen afbreuk aan de dramatiek doet. In ons eerdere rondje in 2007 voeren we in februari ’s nachts langs Montserrat, waar je de top rood van zag gloeien. Ook nu is de soufrière nog steeds very much een actieve vulkaan.
Het tochtje van Antigua naar Montserrat is kort, slechts een paar uur zeilen. De zuidelijke helft van Montserrat is verboden gebied, dus wij ankeren in het noorden, in Little Bay. Zodra we achter het eiland geraken, wordt de wind vlagerig. De golven, die met de wind uit het oosten komen, draaien met ons mee. Eenmaal in de baai komt de deining zelf uit het noordwesten, bijna tegen de wind in.
Montserrat heeft geen diepe baaien, je ankert zo’n beetje op de oceaan. Deze vlagerige ankerplaats waar de boot rolt op de deining, hoort erbij. Voor nu is het te doen, ons verblijf hier zal toch niet meer dan een paar dagen zijn. Aan wal volgt bij het inklaren in elk geval een allervriendelijkste ontvangst. Prettig, zo kan het dus ook. In Antigua hadden we een hele andere ervaring, daar waren ze allemaal met het verkeerde been uit bed gestapt.
Syl regelt alvast een tour bij de lokale gids Joe, voor morgen. Hij gaat kijken of er nog een bezoek aan het vulkaanobservatorium van Montserrat (MVO) gemaakt kan worden. Fantastisch, want daar willen we heel graag een kijkje gaan nemen.
3 april 2023 De volgende dag tuffen we met Ook naar de kant. We landen aan een ‘tijdelijke’ betonnen kade, die intussen alweer een beetje uit elkaar aan het vallen is. Een kosjer plekje voor Ook vinden is nog niet makkelijk. Ringen en bolders ontbreken.
De kade is gebouwd als vervanging van de kade in de voormalige hoofdstad, die inmiddels onder de as ligt. Dat was dik 20 jaar geleden. Nu komt alles hier aan land.
Nadat de bewaker van het haventerrein heeft vastgesteld van welke boot we komen, kunnen we eindelijk kennismaken met Joe. De blik in z’n ogen vertelt dat hij dit vaker heeft gedaan. Dat blijkt te kloppen, komende juni viert hij z’n 50-ste jaar als gids. Hij heeft dus nogal wat meegemaakt, lijkt ons.
Het vulkaanobservatorium van Montserrat.
In 1995 barste de vulkaan uit. Ook hier kwam een wolk van vuur en as naar beneden. Ook hier lag er een dorp aan de voet van de vulkaan. Gelukkig, in tegenstelling tot St. Pierre op Guadeloupe – een eiland verderop en 100 jaar terug – was ditmaal iedereen al uit Plymouth geëvacueerd.
Dat is een knap staaltje voorspellen en precies de reden dat we het observatorium willen bezoeken. Gids Joe heeft het inderdaad kunnen regelen. Vlak voordat de Gouverneur van het eiland zelf per helicopter op bezoek komt, hebben we een uurtje om het observatorium te bekijken.
Het Vulkaanobservatorium van Montserrat: monitoren met zicht op de vulkaan.
We worden ontvangen door Racquel, wetenschappelijk assistent, die zelf al 25 jaar werkt op het MVO. We kijken rond. Overal grote monitoren. Boven de ramen hangen monitoren die live data weergeven van de seismografen die om de vulkaan zijn geplaatst. Door de ramen zelf kijk je recht op de vulkaan, die een paar kilometer verderop staat. De vulkaan rookt uit de flanken. Om ons heen dikke muren en vuurvast glas.
De vulkaan wordt 24 uur per dag in de gaten gehouden. Racquel is één van de mensen die daarvoor wachten draait. We zijn eigenlijk wel benieuwd hoe zij het uitbarstingsrisico inschatten.
Racquel laat een langjarige grafiek zien. Het instituut meet aardbevingen en de uitstoot van zwaveldioxidegas. Daarnaast wordt de expansie van de vulkaan gemeten via GPS en laserafstandsmetingen.
Bevingen, expansie en gasuitstoot van de Soufrière op Montserrat.
Als de vulkaan expandeert, maar er zijn weinig aardbevingen, dan werkt de vulkaan toe naar een uitbarsting. In de grafief is zo’n relatief rustige periode van drukopbouw goed te zien.
Na zo’n periode komt de ontlading: de bevingsactiviteit neemt fors toe, er volgen uitbarstingen en de vulkaan krimpt weer. Volgens de langjarige grafiek wisselen deze perioden van inflatie en deflatie elkaar steeds af.
Een vulkaan slaapt pas als de vervorming en de gasuitstoot stoppen, maar dat is in Montserrat niet het geval. Alles lijkt nu rustig, maar de signalen van de afgelopen jaren duiden op magma-opbouw onder de grond, die er op enig moment waarschijnlijk weer uit zal komen.
Racquel vertelt enthousiast. Fantastisch om één op één te kunnen praten en vragen te kunnen stellen op wat toch voor hem een vrije weekenddag moet zijn. We danken ‘m hartelijk – en Joe ook voor het regelwerk op korte termijn. Een hoogtepunt, en de ochtend is pas half voorbij. En het beste moet nog komen, volgens Joe.
Joe is een typische figuur met een aparte aanpak. Omdat hij al zo lang gidst, heeft hij de veranderingen die de vulkaan in de afgelopen 30 jaar teweegbracht, voorbij zien komen en kunnen fotograferen. Die staan nu allemaal op zijn iPad. Vanaf het dak van het observatorium wijst hij aan waar we allemaal heen zullen gaan. Hij vindt het belangrijk dat we het allemaal in het landschap kunnen plaatsen. Dat verbetert het begrip, legt hij uit.
We gaan op weg. Vaak wordt er gestopt. Het is duidelijk dat Joe dit al lang doet, maar van ongeduld geen spoor. Zorgvuldig en met aandacht wordt uitgelegd wat er te zien is.
Langzaam beginnen we iets van zijn intensiteit te begrijpen. We rijden door een dorp dat geheel bedolven is – niet onder de as, maar onder de bomen. Joe kent ieder huis, kent de namen van de vroegere bewoners.
We stoppen voor één van de huizen, net zo overgroeit als alle andere. Het blijkt het huis van Joe te zijn. Het dak is ingestort, er groeien wat bomen door de ramen. Foto’s op z’n iPad tonen hoe ’t vroeger was. Hij vertelt dat z’n vrouw zou onsteken in een tirade, iedere keer dat ze op deze plek komt. Het beste is om haar maar niet vaak mee te nemen.
Waar het pijn doet, is dat de overheid het gebied zo lang afgesloten heeft gehouden. Zijn dorp ligt op een berg en is nooit geraakt door de pyroclastische wolk die hier beneden door het dal waarde. De as die de huizen bedekte, zegt hij, is niet het probleem. “Mensen denken dat een lavastroom onze huizen verwoestten, maar dat is niet zo”. In plaats daarvan was het het oerwoud dat de huizen verwoestte. De gebiedsafsluiting duurde vele jaren, de daken konden wegrotten, en de natuur kon het overnemen.
We begrijpen de ingehouden woede en de teleurstelling. In de ogen van Joe had dit niet gehoeven. Herstel is nu te duur; hij woont zelf nu ergens anders.
“Ze wilden ons allemaal van het eiland af hebben en er een militaire basis van maken. Er zijn 8000 mensen vertrokken, maar zo’n 3000 hebben het volgehouden”.
De andere kant van het verhaal is dat Montserrat een vulkaan heeft die toen – en nog steeds – op uitbarsten staat. Zo’n exclusion zone is er niet voor niets. De bewoners van Plymouth hebben het kunnen navertellen. Denkend aan het lot van de bevolking van St. Pierre lijkt ons dat een verbetering. Maar dat er een afweging is tussen veiligheid en kapitaalsvernietiging, dat lijkt ons te billijken.
We rijden verder. Joe neemt ons mee naar een aantal uitzichtspunten. Iedere keer het contrast met wat we voor ons zien, en het verleden op de foto’s. We zien Plymouth van een afstand. Duidelijk is te zien hoe de flank van de vulkaan naar beneden is gekomen. Regen heeft het uiteindelijk naar beneden gespoeld. Deze lahars hebben het dorp uiteindelijk begraven, lang nadat de wolk van as en vuur voorbij kwam.
De 'baai' is volledig gevuld met vruchtbare grond en al flink begroeid.
Vanaf een andere top zien we een baai die door deze modderstromen volledig is gevuld. De baai van vroeger is geheel verdwenen. Joe pakt de foto erbij. ‘Kun je zien waar de oude veerbootkade lag?’, plaagt hij.
Even later rijden we naar beneden, het dal in. Aan de overkant rijden we een weggetje in. De weg is geheel omgeven door land. Er staan kleurrijke boompjes om ons heen. ‘Nu enig idee waar de veerkade is gebleven?’, vraagt Joe. We kijken uit het raam van de bus naar het asfalt. ‘Ah’. We staan er op.
De middag is al ver gevorderd en de tour zit dik in z’n zesde uur. Vermoeid van de indrukken is het tijd voor deze ramptoeristen om huiswaarts te keren. Dat doen we via een kleurrijke heuvel. Het ene grote landhuis na het andere doemt op, posh Brits.
Ook deze buurt werd gedwongen verlaten. De bewoners lieten volgens Joe ‘s nachts de huizen van as ontdoen, zodat verval en verrotting zou uitblijven. Dat moest illegaal, want ook ook hier mocht niemand het gebied in. Het contrast met het dorp van Joe is opvallend. De huizen hier staan er piekfijn bij.
Logstand: 6943 nm